Benzine zonder lood noemen we loodvrij. Als je de cafeïne uit de koffie haalt, is die cafeïnevrij. Als de sneeuwruimer voorbij is, is de weg weer sneeuwvrij. Mensen die een speciaal dieet hebben of gewoon gezond willen eten, kopen voedsel dat glutenvrij, vetvrij, zoutvrij, suikervrij of cholesterolvrij is. Iemand die al vijf jaar niet meer gebotst heeft, is al vijf jaar schadevrij. Een brief waarop je geen postzegels hoeft te plakken, is portvrij. Producten waarop geen belasting wordt geheven, zijn belastingvrij. Sinds de invoering van het rookverbod zijn veel cafés rookvrij. Een sigaret zonder nicotine is nicotinevrij.
Het achtervoegsel -vrij geeft aan dat een voorwerp vrij is van iets. Een onkruidvrij terras is vrij van onkruid. Een kernwapenvrije wereld is een wereld vrij van kernwapens. De betekenis van woorden die eindigen op -vrij ligt vaak dicht bij die van woorden met het achtervoegsel -loos, maar er is toch een subtiel verschil. Bij samenstellingen met -vrij is namelijk net wat meer de gedachte aan een bepaalde activiteit of werking aanwezig. Je moet er enige moeite voor doen om een voorwerp vrij te maken of te houden van iets. Het is blijkbaar niet vanzelfsprekend dat het voorwerp dat iets niet bevat; je moet het ervan bevrijden. In de zomer zijn de wegen sneeuwloos, en in de winter maak je ze sneeuwvrij. Maar inderdaad, het onderscheid is subtiel.
Mobiele telefoons hebben vaak een simlock. Dat is een soort slot, waarmee een telefoonprovider probeert te voorkomen dat klanten hun telefoons gaan gebruiken om met de simkaart van een andere provider te bellen. Je kunt de simlock wel laten verwijderen. De telefoon is dan bevrijd van de simlock, en dus 'simlockvrij'.
Er zijn genoeg bedrijven, websites en marktkramen waar je je telefoon simlockvrij kunt laten maken. De marktkraam op deze foto doet echter net wat anders. Die kan namelijk 'simlock vrij maken'. Dat klinkt alsof hij op een vrije manier simlocks kan maken, en dat is precies wat je niet wilt. Net zomin als dat je wilt dat iemand je simlock 'vrijmaakt' - het zou me niet verbazen als ik binnenkort ergens 'simlock vrijmaken' zie staan. De simlock moet niet bevrijd worden... je telefoon moet bevrijd worden van de simlock. En 'simlock vrij' moet natuurlijk spatievrij gemaakt worden.
Het lijkt wel alsof de spatie vogelvrij verklaard is.
